Maatschappelijke trends voor 2022

1. Arbeidsparticipatie

De netto arbeidsparticipatie kwam in het tweede kwartaal van 2021 uit op 68,9 procent. In hetzelfde kwartaal een jaar eerder, na het begin van de coronacrisis, was het aandeel werkenden 1,0 procentpunt lager, namelijk 67,9 procent. De participatie van vrouwen tot 25 jaar is iets groter dan die van mannen, maar in alle andere leeftijdsgroepen werken vrouwen minder. Het grootste verschil is te zien onder 55- tot 65-jarigen, bij wie de arbeidsparticipatie in de afgelopen jaren sterk groeide.

• 64,6% van de vrouwen werkt, dit is 73,1% bij de mannen. Het grootste verschil in arbeidsdeelname tussen vrouwen en mannen is de zien in de leeftijdsgroep 55- tot 65-jarigen. Mannen werkten in het Q2 van dit jaar 78,5% bij de vrouwen was dit 64,3% (14,2 proces lager).
• De arbeidsparticipatie is vorig jaar vooral toegenomen bij jongeren. Tussen het tweede kwartaal van 2020 en het tweede kwartaal van 2021 nam de arbeidsdeelname 1,0 % toe, zowel bij mannen als vrouwen. De toename was het grootst bij jonge mannen en vrouwen.
• Voor de verdeling in leeftijd en geslacht bekijk de grafiek op: https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/82309NED/table?dl=56E36

Hoe ziet de participatiegraad er in jouw onderneming uit? Kijkend naar de statistieken welke te verwachten gevolgen heeft dit voor jouw bedrijf en hoe kun je hierop anticiperen?

2. Spanning op arbeidsmarkt

In het derde kwartaal van 2021 leidden een verdere groei van het aantal vacatures, samen met een dalende werkloosheid, tot een nog grotere spanning op de arbeidsmarkt. Tegenover elke 100 werklozen stonden 126 vacatures. De toename van de spanning is vooral toe te schrijven aan de aanhoudende groei van het aantal openstaande vacatures (met 45 duizend). Dit betekent dat de jacht op talenten en het vinden van de juiste mensen weer geopend is.

bron: https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-arbeidsmarkt/spanning-op-de-arbeidsmarkt

Vacaturegraad
De vacaturegraad is in Q3 2021 het hoogst in de horeca. Eind september waren er in deze bedrijfstak 83 vacatures op duizend werknemersbanen. Ook in de bedrijfstak informatie en communicatie blijft de vraag naar personeel groot. Bekijk hier voor de vacaturegraad per sector.

In het 14e ManpowerGroup Talent Shortage survey meldt 69% van de bedrijven een tekort aan talent en aanwervingsproblemen. Ondanks het effect van de pandemie worden er al in veel landen tekenen van een veel krappere arbeidsmarkt zichtbaar. De oorzaken: er zijn meer specialistische vaardigheden vereist, grote uitdagingen op het gebied van kinderopvang voor werkende ouders en toenemende concurrentie door de openstelling van nieuwe, meer aantrekkelijke sectoren. Het gevolg: steeds meer bedrijven staan voor de uitdaging om geschoolde mensen aan te trekken en te behouden.

Heeft jouw bedrijf al te maken met het lastig kunnen vinden van talenten, of verwacht je daar een uitdaging voor de komende jaren? Bekijk je organisatie dan eens als een buitenstaander. Hoe zorg je er als werkgever voor je mensen boeit en bindt (los van het salaris), wat vindt jouw potentiele nieuwe medewerker belangrijk, hoe is je onboarding proces ingericht?

Vistage heeft een waardevolle gids hiervoor met succesvolle tips van andere Vistage leden, die helpen om talenten aan te trekken en behouden voor jouw organisatie. Doe er je voordeel mee! Download hier de gids ‘Winning the talent war’.

3. Afnemend vertrouwen in de overheid

Het vertrouwen van Nederlanders in de landelijke overheid is de afgelopen anderhalf jaar fors gedaald blijkt uit onderzoek van de Erasmus Universiteit, de Haagse Hogeschool, de Universiteit Leiden, en de Vrije Universiteit (Kieskompas). In het rapport ‘De Laagvertrouwenssamenleving’ staat dat in september 2021 minder dan 30 procent van de respondenten vertrouwen had in de overheid, in april vorig jaar was dat nog 70 procent. De groep die kritisch is op het coronabeleid werd in diezelfde periode juist kleiner. De afname heeft volgens de onderzoekers niet zozeer met het coronabeleid te maken, maar met andere ontwikkelingen, zoals de trage afhandeling van de Toeslagenaffaire, de deels mislukte evacuatieoperatie vanuit Afghanistan en de lang durende kabinetsformatie.

De titel van het onderzoek lijkt te suggereren dat Nederland verandert in een ‘laagvertrouwensamenleving’, die conclusie is volgens andere onderzoekers niet gestaafd door de analyse. Lees: https://www.nrc.nl/nieuws/2021/11/21/wantrouwen-geldt-niet-de-samenleving-maar-de-politiek-a4066267

4. Polarisatie in de samenleving

In de troonrede waarschuwt de koning voor polarisatie. Volgens hoogleraar en econoom Sjoerd Beugelsdijk – verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen (faculteit economie en bedrijfskunde) – vreet polarisatie zich een weg door de samenleving: “Tegenstellingen tussen groepen mensen groeien met de dag. We moeten weer naar elkaar gaan luisteren. Nederlanders hebben over alles een discussie: zwarte piet, corona, migratie, klimaat, CO2 uitstoot, woningtekort en ga zo maar door. De meningsverschillen zijn zo groot geworden dat er alleen nog in termen van wij en zij wordt gedacht en gepraat. Er is geen gemene deler meer. Economische, sociale, politieke en technologische ontwikkelingen hebben geleid tot ‘een perfecte storm’ waarin mensen tegenover elkaar zijn komen te staan.’’

Bron: https://www.ad.nl/wetenschap/hoe-kunnen-we-weer-een-nederland-maken-we-moeten-weer-naar-elkaar-luisteren-br-br~abe35e3c/

5. Hybride werken

Werken is waar je laptop staat. Hybride werken wordt de norm voor 2022. In oktober 2021 deed het CBS onderzoek naar de verwachtingen rondom het hybride werken. 28% van de ondernemers geeft aan dat hybride werken geen optie is door het soort werk. Binnen het MKB ligt dit percentage op 30% ten opzichte van het grootbedrijf van 12%.

De mate van hybride werken is sterk afhankelijk van het soort bedrijfstak. Bij informatie en communicatie ligt het percentage voor hybride werken het hoogst. Ook binnen verhuur en handel van onroerend goed en de specialistische zakelijke dienstverlening, waar onder andere reclamebureaus en administratiekantoren onder vallen, zien veel ondernemers hybride werken als blijvend. Voor horecaondernemers is dit percentage veruit het laagst, logisch gezien hun werkzaamheden.

https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2021/46/ondernemers-verwachten-dat-hybride-werken-blijft

Tips voor ondernemers die hybride blijven werken:

1. Kies je werkplek op basis van efficiëntie. Is het operationeel noodzakelijk of heb je inhoudelijk overleg, dan is samenkomen vaak efficiënter. Moet je een dossier afwerken of een verslag uitwerken, dan is de rust van een thuiswerkplek ideaal.
2. Voorzie de online werkplek van betrouwbare technologie en zorg voor goede ergonomie.
3. Let goed op de dataveiligheid. Hoe ga je om met openbare wifi? Mogen zakelijke toestellen privé gebruik worden en vice versa? Maak een duidelijke lijst met de do’s-and-don’ts thuis en op kantoor.
4. Geef vertrouwen als leidinggevende. We hebben de afgelopen twee jaar ervaren dat de productiviteit niet leidt onder hybride werken. Dus geef vertrouwen en vrijheid in plaats van het uitvoeren van controle (bv door kantoorwerk verplicht te stellen).

6. Kloof met generatie Z

De generatiekloof tussen generatie Z en de Boomers is nog verder vergroot, omdat deze laatste groep met pensioen is gegaan of overweegt te gaan en daardoor nog meer afstand ervaren in de digitale transformatie.

In het onderzoek 2021 Millennial and Gen Z Survey van Deloitte worden de verschillen ook inzichtelijk gemaakt. Hieruit blijkt onder andere dat stress een prominente plaats in onze maatschappij heeft ingenomen. Financiën, gezinswelzijn en vooruitzichten op een baan zijn de belangrijkste stressfactoren. In Nederland ervaart 35% van de mensen stress, wereldwijd ligt dit percentage op 41%. Dit zie je ook terug op de werkplek. De Nederlandse generatie Z is positief (54%) over de stappen die werkgevers nemen rondom de mentale gezondheid van hun medewerkers. Wereldwijd is dit slecht 40%.

Gen Z verwacht het volgende van hun werkgevers:

• Waarden van de organisatie dienen in lijn te liggen met persoonlijke waarden
• Zorg voor een specifieke programmering voor diversiteit, gelijkheid en inclusie
• Biedt economische zekerheid
• Flexibel morgen werken
• Duidelijk communiceren en transparant zijn over de werkwijze

Voor generatie Z blijven milieukwesties wereldwijd het grootste punt van zorg (26 procent), zelfs tijdens deze wereldwijde pandemie. Het laat zien hoe belangrijk milieu is voor jonge mensen. Kijk eens welke plek het milieu in jouw organisatie heeft, zeker als je op zoek bent naar personeel.

Klimaatverandering

75% van de bevolking maakt zich zorgen over de klimaatverandering. De risico’s die klimaatverandering met zich meebrengt worden steeds groter. Een sneller stijgende zeespiegel, hevige buien in de zomer, meer droogte. Bijna alle Nederlanders van 18 jaar of ouder gelooft in klimaatverandering (6% geloof er niet in). De CO2-uitstoot in Nederland en de rest van de wereld moet fors omlaag om de planeet op een goede manier door te geven aan de volgende generaties. De noodzaak om klimaatverandering aan te pakken werd deze zomer nog eens extra benadrukt door het extreme weer in verschillende delen van de wereld en dichtbij huis in Limburg en Duitsland. In het zesde IPCC-rapport staat dat de wereld nog niet op schema ligt om de opwarming van de aarde te beperken tot maximaal 2 graden, laat staan 1.5 graad, onderstreept de noodzaak van effectief klimaatbeleid.

7. Woningmarkt

Er zijn nog steeds te weinig betaalbare koopwoningen beschikbaar. En als ze er al zijn, wordt er steeds hoger overboden. Samen met de lage rente, die naar verwachting volgend jaar zal gaan stijgen, zorgen deze factoren ervoor dat starters geen eigen woning kunnen kopen. Bestaande koopwoningen waren in oktober 18,3 procent duurder dan een jaar eerder en die ontwikkeling gaat door in 2022 met een verwachte stijging van 10%.

Bron: Woningmarktmonitor oktober 2021 ABN AMRO

De stijging van koopwoningen heeft ook weer impact op de verhuurprijzen, die steeds hoger worden. Dit leidt in meerdere grote gemeenten tot het invoeren van opkoopbescherming en zelfbewoningsplicht. De wet is bedoeld voor goedkope en middeldure woningen. De gemeenten bepalen zelf tot welke prijs woningen onder de bescherming vallen.

De overheid stelt in 2022 meer geld beschikbaar voor het versnellen van nieuwbouw, met het oog op het huidige woningtekort en de doorzettende bevolkingsgroei. Ook zijn er al mondjesmaat initiatieven te zien waarbij bedrijfspanden (die vrijkomen door het vele thuis- en  hybride werken) om te bouwen naar woningen. Kortom, de woningmarkt is voorlopig nog volop in ontwikkeling.

8. Gezondheidszorg

Om een indicatie te krijgen van alle ontwikkelingen in de gezondheidszorg kijk ik naar de maatregelen in de zorg zoals aangekondigd tijdens Prinsjesdag (bron: Rijksoverheid). In totaal wordt er 100 miljard euro besteed aan de zorg in 2022. Hierin zien we:

• Coronabestrijding: investering in vaccinatieprogramma, de monitoring van de verspreiding, testcapaciteit en het versterken van de GGD’en.
• Pandemische paraatheid: het kabinet werkt aan een plan om voldoende voorbereid te zijn op toekomstige pandemieën.
• Zorg voor de toekomst: door vergrijzing en krapte op de arbeidsmarkt komen er veel veranderingen op de zorg af. Om zorg toegankelijk, betaalbaar en van goede kwaliteit te houden wordt er o.a. geïnvesteerd in: een subsidieregeling ondersteuning voor wijkverpleging, stimuleringsregeling e-health thuis, subsidieregeling juiste zorg op de juiste plek, een impuls geven om meer stageplekken in de zorg aan te bieden en deze op een innovatieve wijze vorm te geven en om digitaal ondersteunende zorg en e-health-toepassingen te vergroten.
• Jeugdzorg vraagt om urgente actie om de toegankelijkheid, effectiviteit, betaalbaarheid en kwaliteit van de jeugdzorg verder te verbeteren. Hiervoor komt komend jaar 1,3 miljard euro extra beschikbaar voor gemeenten, bovenop de 300 miljoen die vorig jaar is toegezegd.
• Zorgpremie: Om de toenemende kosten van de zorg te kunnen financieren zal ze zorgpremie stijgen tussen de 3 en 8 euro per maand.

De laatste weken van 2021 merken we dat COVID weer meer impact heeft op ons bestaan. In diverse sectoren kampen we momenteel met bezettingsproblemen door de vele coronabesmettingen. Thuisonderwijs en klassen in quarantaine vragen om flexibiliteit in de thuissituatie en bij werkgevers. Dit zullen we zeker blijven voelen begin van 2022. COVID blijft, laten we hopen dat het niet de boventoon blijft voeren in 2022. Laten we vanuit ons gezamenlijk belang weer vooruitblikken naar ons mooie Nederland.