Omgaan met angst

Wat doet angst met mij? Als ik kijk naar mijn verleden, merk ik dat afhankelijk van het soort angst dat ik heb, ik in een actiestand of in een bevriesstand terecht kom. Als de angst ontstaat door een reële, levensbedreigende crisissituatie, dan kom ik in actie. Dat gebeurde toen ik met mijn vrouw op huwelijksreis een heel ernstig verkeersongeluk kreeg: ik regelde op dat moment bijna instinctief alles wat geregeld moest worden. Als de angst voortkomt uit mijn gedachten, dan raak ik een soort van verlamd. Dat gebeurde toen ik 25 jaar geleden mijn baan verloor en de gedachte bij mij opkwam dat ik niet voor mijn gezin zou kunnen zorgen. De schrik sloeg me, bijna letterlijk, om het hart.

“My life has been filled with terrible misfortune; most of which never happened.”
Renaissance schrijver, Michel De Montaigne

Iedereen kent angst. Het kan in een flits komen en je in chaos storten (zoals na mijn ontslag), maar het kan ook je leven redden. Angst is een natuurlijke reactie op fysiek gevaar. In de westerse wereld waarin we leven, hadden we weinig echt fysieke gevaren die onze levens bedreigden. Dat is veranderd doordat COVID-19 levens bedreigt. De angst voor COVID-19, dat we zelf ziek kunnen worden, of geliefden ziek kunnen maken, zorgt ervoor dat we 1,5 meter afstand houden en vanuit huis zijn gaan werken. Deze angst is groter dan de angst dat de economie stilvalt. Angst voor fysiek gevaar heeft blijkbaar prioriteit op angst voor wat er mogelijk komen gaat.

De meeste angsten die wij als mensen hebben, creëren we zelf. Zoals mijn angst dat er niemand op mij zat te wachten toen ik mijn baan verloor. Er is angst voor de toekomst en voor de dood. Een hele goede vriend van mij is bang voor liefde, omdat hij bang is afgewezen te worden. Angst om gedachten of gevoelens te delen voor het geval je verkeerd lijkt ten opzichte van de mening van anderen.

Deze zelf opgewekte angst wordt goed beschreven door het acroniem: F.E.A.R. of False Evidence Appearing Real (vals bewijs dat echt lijkt). Het lijkt echt in je hersenen, ook al gebeurt het op dit moment niet. Dit type angst ontstaat vooral wanneer ons ego wordt bedreigd en wij onszelf vastklampen aan het bekende en vertrouwde. Dergelijke angst zorgt voor onnoemelijke zorgen, bezorgdheid, zenuwaandoeningen en kan zelfs paranoia veroorzaken. Men lijdt het meest, onder het lijden dat men vreest.

Kijkend naar mijzelf zoals de wereld er nu voorstaat, heb ik ook de angst dat mijn organisatie om zou kunnen vallen. Het gevolg van die verlammende angst is dat ik minder verbinding heb met waarom ik Vistage gestart ben (een bedding bieden aan zakelijke leiders, waarin zij elkaar helpen door elkaars kennis, kunde en ervaring te delen). Dat maakt mij minder krachtig in alles wat ik doe, terwijl het helemaal niet de werkelijkheid is dàt mijn bedrijf omvalt.

Het onmiddellijke effect van die angst is dat ik me afsluit en daarbij ook mijn hart afsluit. Doe maar eens een eenvoudige oefening en laat je lichaam even de houding aannemen van angstig zijn. Wat is je houding? De meeste mensen trekken hun schouders naar voren, vouwen hun armen over hun borst of nemen een vergelijkbare samengetrokken positie in om hun hart te beschermen. Op deze manier raakt het hart buiten bereik en kun je geen liefde of zelfs vriendelijkheid voelen. Zeg maar eens ‘ik hou van je’ als je het écht meent met je armen voor je borst (hart) gevouwen – Da’s best lastig!

Zolang je je angst wegduwt, ontkent of negeert, zal het je gevangen houden en raak je emotioneel bevroren, niet in staat om verder te gaan. Op die plek vertrouw je niet langer op liefde en spontaniteit en word je sneller boos of verstop je jezelf. Maar waar angst het hart sluit en liefde buitensluit, zorgt liefde er juist voor dat je hart zich opent, en angst omarmt.

“Er is een wereld van liefde en er is een wereld van angst, en die staat recht voor je”, zei Bruce Springsteen in een interview met David Hepworth in 1992 voor Q Magazine. ‘En heel vaak voelt die angst veel realistischer en zeker urgenter dan het gevoel van liefde.” Ik herken dit van de ochtend dat mijn eerste zoon geboren werd: ik voelde zo’n onbegrensd gevoel van liefde, dat er geen ruimte voor angst was. Later begreep ik het gevoel van angst dat zich erna aandiende: de angst dat hem iets zou kunnen overkomen. Zoals Bruce Springsteen in dat interview zo mooi beschrijft: “Wanneer de wereld van liefde binnenstormt, komt er ook een wereld van angst mee. Om jezelf voor één ding open te stellen, moet je ook het andere omarmen.”

Hoe je door de ogen van liefde naar angst kunt kijken

Neem nu eens de houding van liefde aan en kijk hoe je lichaam reageert: je armen strekken zich uit, accepterend en uitnodigend, je borstkas (en je hart) opent zich. Angst is er misschien nog, maar die wordt omarmt door je liefde. Ervaar hoe je ademhaling dieper en voller wordt. Waar angst liefde buitensluit, omarmt liefde teder angst. Het is verrekte lastig om met gestrekte armen: ‘Ik ben bang’ te zeggen én het echt te menen!

Herinner je je de momenten dat angst jou in de ogen keek en jij erdoorheen bent gegaan? Dat zijn momenten van onverschrokkenheid. Nelson Mandela verwoordde dit heel krachtig “Moed is niet de afwezigheid van angst, maar de overwinning erop. Een dappere man is niet hij die niet bang is, maar hij die de angst overwint.”

Angst kan het hart sluiten, maar moed komt voort uit oprechtheid, uit het loslaten van weerstand tegen angst. Angst zal je ervan weerhouden je schaduw onder ogen te zien en volledig deel te nemen aan het leven, onverschrokkenheid zal je de moed geven om in het onbekende te duiken.

Met andere woorden, onverschrokken zijn betekent niet dat je angst ontkent, het is geen toestand zonder angst. Het is eerder het volledig ervaren van de angst, het een naam geven, het leren kennen en het bij de hand nemen, zodat het je vriend en bondgenoot kan worden.

Met angst zijn
Angst binnenlaten en er vrienden mee maken is niet eenvoudig. Angst is een krachtige emotie die begrip en geduld vereist. Maar proberen die te blokkeren, zorgt alleen maar voor meer angst.

Angst komt – je ademt en laat los.
Angst komt – je ziet hoe de geest geruststelling en tederheid nodig heeft.
Angst komt – zet er liefde naast. Als je dit doet, nodig je de angstige en liefdevolle delen van jezelf uit om elkaar te leren kennen.

Meditatie stelt je in staat om met je angst te zijn. Terwijl je dit doet, begin je de voordelen van angst te zien, de onverwachte inzichten en flitsen van begrip die je tot moed en een dieper bewustzijn brengen. Op deze manier wordt angst je bondgenoot.

Meditatie: waarnemen wat er is

Zit comfortabel met een rechte rug, haal diep adem en laat deze na een paar seconden los. Richt je aandacht op je ademhaling, neem gewoon de natuurlijke stroom van je ademhaling waar, zonder hem te veranderen.

Blijf bewust en open en laat alle gevoelens naar boven komen.
Heb geen oordeel, afwijzing of afkeer. Accepteer alles wat je ervaart gewoon als een deel van wat is, ook angst.

Je hoeft niets te veranderen, alleen maar waar te nemen en te registreren.
Wees gewoon met wat het gevoel ook in je naar boven brengt.

Wees aardig en zorg voor jezelf.
Blijf ademen en accepteren, adem en ben met wat er is.